„Bagdala“ kao izdavačka kuća, književni klub i eminentni časopis obeležava velikim delom kruševačku kulturu u protekle 64 godine. Iza nje su desetine objavljenih knjiga, tri časopisa od kojih dva i danas izlaze, štamparska i knjižarska delatnost, brojni književni susreti i manifestacije, kontinuitet nagrade „Prsten despota Stefana Lazarevića“… Priča o „Bagdali“ tako je, istovremeno, i priča o kruševačkoj kulturi u protekle šest decenije, iskušenjima i uzletima kroz koje je prolazila (u jednom trenutku po inventivnosti i originalnosti produkcije svrstala se u sam vrh jugoslovesnkog izdavaštva), preispitivanjima statusa i formi delovanja, sve do naših dana i akuelnih aktivnosti.

Kao Književni klub i Izdavačka kuća, Bagdala postoji od 1958.godine, najpre pri Radničkom univerzitetu u Kruševcu, i od svog osnivanja preuzela je ulogu izdavača mesečnog lista za književnost, umetnost i kulturu „Bagdala“ (prvi broj objavljen je 15. aprila 1959.), koji je kasnije promenio formu i danas je to časopis.

Pobude za pokretanje lista, Male biblioteke (pokrenute dva meseca nakon izlaska lista, prva knjiga je bila zbirka poezije Saše Trajkovića koju je opremio slikar Mića Popović) i edicije „Bagdala“, prema dokumentu osnivačke grupe, bile su: „potreba da provincija kulturno živi, otpor prema koncentrisanju kulturnog života u većim centrima i metropolama, brisanje demarkacionih linija: provincija — metropola, zadovoljavanje stvaralačke potrebe ljudi koji su je pokrenuli, okupljanje novih snaga i njihovo uvođenje u književni život, osobito mladih koji u tome treba la nađu životna i društvena opredeljenja“.

Do tada, književnost u gradu odvijala se u okviru književnog kružoka pri kruševačkom “Abraševiću”. „Bagdala“ od početka okuplja književna imena kruševačkog kraja, a imala je i svoj štamparski pogon i nadaleko čuvenu knjižaru sa čitaonicom (u kojoj su održavane književne večeri, promocije, tribine, razgovori, a u vreme Međunarodnog sajma knjiga u Beogradu tu su gostovali i inostrani pisci, gosti Sajma), koja je radila do 2001. godine. „Bagdala“ od početka afirmiše izgovorenu književnu reč (susreti pisaca, književne večeri, naučni skupovi, gostovanja eminentnih autora iz drugih sredina u Kruševcu i sl.) i značajno doprinosi književnom životu i kulturnom miljeu kruševačkoj kraja, ali i znatno šire.

Pod imenom „Bagdale“ objavljeno je više stotina naslova knjiga svih književnih i umetničkih žanrova autora iz Kruševca, Srbije, Jugoslavije i zemalja doslovno svih kontinenata.

Jedan od vrlo ilustrativnih podataka je, na primer, da je „Bagdala“ 1965. godine izdala u okviru svoje „Male biblioteke“ drugi deo „Manifesta nadrealizma“ čiji je autor Andre Breton, koji je ujedno i osnivač ovog pravca. Prvi deo Manifesta, „Bagdala“ je izdala još 1961. godine, a objedinjeno izdanje „Tri manifesta nadrealizma 1924. 1930. 1942.“ izdato je 1979 godine.

„Mala biblioteka“ je najznačajniji projekat Bagdale šezdesetih i sedamdesetih godina prošlog veka i broji preko 480 naslova! Objavljeni su prevodi poezije i pisaca raznih naroda, npr. skoro svih pesnika savremene francuske poezije, počev od Gijom Apolinera (1880-1918) pa do Žak Prevera (1900-1997). Bagdala je prva, u ondašnjoj Jugoslaviji, prevela i izdala Sen-Džon Persa, njegove „Kiše“ 1962. godine, za koje je dobio Nobelovu nagradu, i to pre dobijanja nagrade.

Pored stranih književnika „Bagdala“ je objavljivala i knjige domaćih pisaca, pa su tako osim srpskih autora bili zastupljeni i prevodi makedonskih, slovenačkih i ostalih pisaca Jugoslavije, a izdavačka delatnost je obuhvatila i pisce iz dijaspore čija su književna dostignuća obuhvaćena u preko 20 naslova.

Jedinstven za ono vreme vrlo ambicioznan poduhvat „Bagdale“ bila je i „Biblioteka nesvrstanih“, u okviru koje je predstavljena književnost naroda Pokreta nesvrstanih. Izdate su knjige pezije naroda Angole, Kenije, Tanzanije, Ugande, Gane… Bagdala je izdavač i poezije Inka, Acteka, Eskima…

Na drugoj strani, u okviru reprezentativne „Antologije kratke priče“ obrađena su dela iz Latinske Amerike, Japana, Nemačke, Indije, Izraela, Bugarske… Edicije „Bagdale“ bile su „Savremena poezija“, „Savremena proza“, „Poezija u prevodu“, „De arte“, „Dokumenti savremene literature“, „Ljudi u vremenu“, „Venturi“, „Stranice prošlosti“, „Omladinska literatura“.

Pored časopisa „Bagdala“, u izdanju Književnog kluba Bagdala jedna grupa stvaralaca pokrenula je i časopis „Sinteza“, u kome su pored književnih dela, predstavljena i dela filozofske misli i likovne umetnosti. Grupa stvaralaca okupljenih oko „Sinteze“ uspela je da ostvari značajnu saradnju sa časopisima iz drugih sredina, pa i zemalja, u praksi potencirajući univerzalnost kreativnosti, književnog izraza, filozofske ideje…

Sam časopis „Bagdala“ čiji kontinuitet izlaženja traje već 62 godine, od osnivanja je jednom formalno promenila izdavača (Izdavačka kuća, a od 1964. istoimeni Književni klub), jednom koncepciju (1985. prestala je da bude književni list i prešla na format i koncepciju časopisa za književnost, umetnost i kulturu) i samo tri glavna urednika (posle Branislava L. Lazarevića i Ljubiše Đidića, glavni i odgovorni urednik sve do nedavne smrti bio je Miloš Petrović) i to kontinuitet kakvim se malo časopisa može pohvaliti.

Književni klub Bagdala je pokrenuo časopis i ediciju „Bagdala za decu“ gde se predstavljaju srpski dečiji pisci, ali i literarni radovi đaka kruševačkog kraja, čime je ostvarena komunikacija sa osnovnim školama.

„Bagdala“ je dobitnik Vukove nagrade (1970). Povodom stote godišnjice Udruživanja književnika u Srbiji, odlukom iz decembra 2005. godine Udruženje književnika Srbije, u znak priznanja za dugogodišnji rad na unapređenju književne delatnosti i inicijativnu saradnju sa UKS, na dan Sv. Luke dodelilo je Bagdali dodelilo Jubilarnu “Veliku medalju“.

„Bagdala“ je 1984. godine ustanovila i književnu nagradu Prsten despota Stefana Lazarevića, među čijim su dobitnicima i Desanka maksimović, Milosav Mirković, Antonije Isakovivić, Dobrica Ćosić, Milić od Mačve, patrijarh Pavle, Dejan Medaković, Miroslav Egerić, Slobodan Rakitić, Dragan Jovanović Danilov, Milisav Savić, Ljubomir Simović, Mihajlo Pantić.

Sve ovo nije tek nasumice, niti nabrojano bez dobrog razloga. Govori o velikoj misiji „Bagdale“ koja traje već gotovo šest i po decenija, uprkos vremenima koja su nosila iskušenja i statusna preispitivanja, gašenja edicija po kojima je izdavačka kuća bila poznata, odustajanju od štamparske delatnosti, zatvaranju knjižare koja je bila prava kulturna oaza u gradu i nakon koje Kruševa više godina nije imao svoju pravu knjižaru.

To istovremeno govori i o često složenom odnosu prema kulturi – posebno na lokalnom nivou, mada je „Bagdala“ oduvek prevazilazila takve okvire – koji se vremenom menjao, o neshvatanju pojedinih vrednosti u izdavaštvu koje su ustuknule prema drugačijim trendovima, ali i žilavosti ideje da grad Kruševac treba da održi jednu vitalnu „instituciju“ što je „Bagdala“, koja je uspela da ostane do danas, kada opstaje kao Književni klub sa dva aktivna časopisa koja su zadržala svoju reprezentativnost u izboru tema i autora, izdavačkom produkcijom usmerenom kao lokalnim autorima, kontinuitetom eminentne nagrade i organizovanjem prestižnih događaja u oblasti književosti, umetnosti i filozofije.

Svakako je značajno podsetiti na bogatu istoriju „Bagdale“ i njene izdavačke poduhvate o kojima se danas i u Kruševcu sve manje zna, jer ih je nepravedno prekrila magla vremena. U jednom trenutku, knjige „Bagdale“ završile su pod vedrim nebom jer nije bilo mesta gde bi bile smeštene, neke i u čitavim neotvorenim paketima, pa su slučajni prolaznici mogli da se posluže njima, što je bio tužan trenutak u bogatoj istoriji njenog izdavaštva i knjižarstva.

A taj nas primer opominje takve stvari više ne smeju ponavljati, na šta ovu sredinu obaezuje i veliki značaj koji je delatnost „Bagdale“ imala sve ovo vreme, kako bi se doprinelo njenom i opstankudeje koje proizilaze iz kruga stvaralaca koje danas okuplja.

(Izvor: RTK)